Dyrektywy Unii Europejskiej to akty prawne, które poprzez rozmaite zobowiązania kształtują przepisy państw członkowskich w określonych dziedzinach. Prowadząc działalność gospodarczą, należy być świadomym obowiązków, jakie wynikają z postanowień dyrektyw i powiązanego ustawodawstwa krajowego. W artykule omawiamy WEEE, czyli dyrektywę dotyczącą utylizacji zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.
Czym jest WEEE (ZSEE)?
WEEE to skrót od anglojęzycznego wyrażenia Waste Electrical and Electronic Equipment, które oznacza odpady elektryczne i elektroniczne. Jest to jednocześnie nazwa zwyczajowa dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (2012/19/UE). Obowiązująca od 2012 roku dyrektywa WEEE zastąpiła wcześniejszy, uchwalony w 2002 roku dokument w tej samej sprawie.
Polskojęzycznym odpowiednikiem WEEE jest ZSEE, czyli Zużyty Sprzęt Elektryczny i Elektroniczny.
Dyrektywa WEEE nakłada na państwa, przedsiębiorców i obywateli szereg obowiązków związanych z odpowiednią utylizacją e-odpadów. Jej postanowienia dotyczą m.in. każdego podmiotu, który wprowadza na rynek kraju członkowskiego sprzęt elektryczny i elektroniczny (a więc nie tylko producentów, ale i importerów). Zachęcamy do zapoznania się z pełnym tekstem dyrektywy.
W świetle dyrektywy definicją sprzętu elektrycznego i elektronicznego (EEE – Electrical and Electronic Equipment) jest sprzęt, którego prawidłowe działanie uwarunkowane jest dopływem prądu elektrycznego lub obecnością pól elektromagnetycznych. Mogą to być zarówno proste urządzenia, np. lampy, jak i skomplikowany sprzęt, np. RTV.
Cele i postanowienia dyrektywy WEEE
Celem dyrektywy WEEE jest optymalizacja procesu utylizacji e-odpadów. Ilość zużytego na świecie sprzętu rośnie z roku na rok, osiągając wartości kilkudziesięciu milionów ton e-odpadów rocznie. Odpowiednia utylizacja nie tylko jest kluczowa dla bezpieczeństwa i ochrony środowiska (sprzęt taki zawiera wiele toksycznych substancji), ale też pozwala ponownie wykorzystać cenne surowce, takie jak złoto czy srebro. Jednym z głównych założeń dyrektywy jest ograniczenie trafiania tego typu sprzętu do odpadów zbiorczych.
Najważniejsze postanowienia dyrektywy to z kolei:
- minimalizowanie utylizacji ZSEE jako niesegregowanych odpadów komunalnych;
- zakaz unieszkodliwiania (np. spalania) ZSEE, które nie zostały przetworzone;
- umożliwianie gospodarstwom domowym i dystrybutorom nieodpłatnego zwracania ZSEE w wyznaczonych punktach (ich adresy można znaleźć np. na stronach internetowych urzędów miast);
- ustalenie minimalnego poziomu zbierania ZSEE – od 2021 roku będzie to 65% całkowitej masy sprzętu sprzedanego w ciągu 3 ostatnich lat (obecnie wynosi 45%), co równa się 85% całości wytwarzanego ZSEE;
- ustanowienie rejestrów przedsiębiorców wytwarzających lub dystrybuujących EEE;
- nałożenie na producentów obowiązków w zakresie utylizacji odpadów (patrz: Obowiązki producenta).
Sprzęt objęty postanowieniami dyrektywy
Od 2018 roku dyrektywa WEEE obejmuje wszystkie sprzęty należące do poniższych sześciu kategorii:
- Sprzęt działający na zasadzie wymiany temperatury, m.in. lodówki, klimatyzatory i pompy ciepła.
- Ekrany, monitory i sprzęt zawierający ekrany o powierzchni większej niż 100 cm2, w tym m.in. odbiorniki telewizyjne, cyfrowe ramki do zdjęć i laptopy.
- Lampy, m.in. fluorescencyjne, wyładowcze, sodowe i LED.
- Sprzęt wielkogabarytowy (przynajmniej jeden z zewnętrznych wymiarów przekracza 50 cm), m.in. pralki, suszarki automatyczne, zmywarki, kuchenki, sprzęt do odtwarzania dźwięku lub obrazu, sprzęt muzyczny, drukarki wielkogabarytowe, wielkogabarytowe wyroby medyczne, bankomaty, panele fotowoltaiczne.
- Sprzęt małogabarytowy (żaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 50 cm), m.in. odkurzacze, maszyny do szycia, kuchenki mikrofalowe, wentylatory, żelazka, tostery, czajniki elektryczne i inne AGD, sprzęt do stylizacji włosów i kosmetyczny, elektroniczne zabawki, sprzęt sportowy, czujniki, małogabarytowe wyroby medyczne.
- Małogabarytowy sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny, m.in. telefony komórkowe, sprzęt GPS, kalkulatory, routery, PC i drukarki.
Zdecydowana większość sprzętów elektrycznych i elektronicznych wprowadzanych do obrotu spełnia wyżej wymienione kryteria, jednak są nieliczne wyjątki, na przykład:
- materiały przeznaczone do celów wojskowych i wystrzeliwane w przestrzeń kosmiczną,
- żarówki żarnikowe,
- aktywne wyroby medyczne do implantacji,
- środki transportu.
Obowiązki producenta i dystrybutora
Z postanowień dyrektywy WEEE wynika szereg obowiązków, które dotyczą wszystkich producentów i importerów wprowadzających na rynek UE sprzęt elektryczny i elektroniczny. Należą do nich:
- rejestracja podmiotu w rejestrze odpowiedniego organu ds. WEEE w każdym kraju UE, w którym sprzedawany jest sprzęt – w Polsce w 2018 rejestr krajowy prowadzony przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska został zastąpiony rejestrem BDO;
- sprawozdawczość w kwestii ilości sprzedanego sprzętu elektrycznego i elektronicznego;
- organizowanie lub finansowanie gromadzenia, recyklingu i odzysku sprzętu (łączy się z obowiązkiem osiągania minimalnego celu przetwarzania w zależności od kategorii produktu, określonego w dyrektywie);
- informowanie konsumentów o sposobach zwrotu ZSEE lub świadczenie usług bezpłatnego odbioru ZSEE od konsumentów (dotyczy dystrybutorów);
- stosowanie się do postanowień dyrektywy w sprawie ograniczenia stosowania substancji niebezpiecznych RoHS (dotyczy producentów);
- umieszczanie etykiety WEEE na produktach lub opakowaniach.
Dla przedsiębiorców działających w Polsce wiążący jest przede wszystkim tekst Ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Określa ona m.in. dokładne poziomy zbierania określonych grup sprzętu.
Etykieta WEEE
Etykieta WEEE informuje konsumentów o tym, że danego produktu nie należy wyrzucać do zbiorczego pojemnika na odpady, a powinien on trafić do specjalnego punktu zbiórki. Musi ona być umieszczana na wszystkich rodzajach sprzętu elektrycznego i elektronicznego, który trafia do obrotu w UE i mieści się w sześciu kategoriach wskazanych powyżej.
Symbol przekreślonego kontenera powinien być umieszczany bezpośrednio na produkcie, z wyjątkiem sytuacji, kiedy na sprzęcie nie ma odpowiedniej ilości miejsca lub umieszczenie symbolu wpłynęłoby na prawidłowe jego działanie. W takim wypadku etykieta może znaleźć się na opakowaniu, w instrukcji lub ulotce gwarancyjnej.
Warto wiedzieć, że punkty sprzedaży EEE o powierzchni przekraczającej 400 metrów kwadratowych mają obowiązek nieodpłatnego przyjmowania małogabarytowego (żaden z wymiarów nie przekracza 25 cm) zużytego sprzętu bez konieczności zakupu nowych produktów.
Oprócz etykiety WEEE należy pamiętać także o innych oznaczeniach, na przykład CE, które jest obowiązkowe w przypadku sprzedaży większości produktów elektronicznych i elektrycznych. Ponadto WEEE to nie jedyna dyrektywa, która reguluje kwestie związane z produkcją i dystrybucją elektroniki. Jednym z kluczowych dokumentów jest dyrektywa RoHS, która ma na celu ograniczenie stosowania określonych niebezpiecznych substancji w produkcji sprzętu.
Jeśli planujesz import elektroniki do UE, zachęcamy do zapoznania się z artykułem na temat stawek celnych na elektronikę sprowadzaną z Chin.
Polska
Chiny