Język chiński

Językiem urzędowym w Chińskiej Republice Ludowej (ChRL), podobnie jak w Singapurze i Tajwanie jest język chiński oparty na mandaryńskim, zwanym standardowym. To właśnie jego możemy nauczyć się na studiach sinologicznych. Natomiast na terytorium Hongkongu i Makau językiem urzędowym jest język kantoński – odmiana języka chińskiego. W poniższym artykule przedstawimy najważniejsze informacje na temat tego języka, uważanego za jeden z najtrudniejszych na świecie.

Język chiński

• Język chiński należy do grupy języków sino-tybetańskich.
• Występuje w nim dyglosja, czyli rozbieżność między językiem mówionym a oficjalnym.
• Języka chińskiego wraz ze wszystkimi odmianami i dialektami, według danych z 2019 r., używa około 16% światowej populacji (1,31 mld). Użytkowników samego mandaryńskiego jest ponad 890 mln.

• W XX wieku przeprowadzono reformę pisma, redukując liczbę kresek w znakach, tak aby ułatwić ich naukę. W ten sposob powstało tzw. pismo uproszczone, które jest stosowane w Chinach kontynentalnych. Natomiast pisma tradycyjnego wciąż używa się na Tajwanie.
• Wiele nacji uważa ten język za najtrudniejszy do nauczenia się. Badania wykazały, że osoby anglojęzyczne potrzebują ponad 88 tygodni, aby nauczyć się go w stopniu zadowalającym.

Dialekty języka chińskiego

Jak już wcześniej zostało wspomniane, w języku chińskim występują dialekty. Mówi się o 7 głównych grupach, które można podzielić także na północne i południowe:

1. Mandaryński – mówi nim 70% ludności ChRL (północne)
2. Yue – inaczej kantoński, używany głównie na południu Chin, a także w Hongkongu i Makau (południowe)
3. Wu – pochodzi od nazwy regionu, w którym się go używa, mówi nim ok. 90 mln ludzi (południowe)
4. Xiang – inaczej hunański, używany w regionie Huan, Syczuanie i Guangdong (południowe)
5. Gan – język prowincji Jiangxi (południowe)
6. Min – wywodzi się z Fujian, używany głównie na Tajwanie (południowe)
7. Hakka – używany przez Chińczyków z grupy etnicznej Han (południowe)

Chińskie znaki

Znaki języka chińskiego to tak zwane hanzi (汉字). Jest ich ok. 50 tysięcy. Dzielą się na znaki tradycyjne (używane głównie na Tajwanie) i uproszczone. Każdy znak odpowiada jednej sylabie, a poza tym do każdego z nich przypisany jest jeden z 214 kluczy. Obecnie znaki składają się w większości z dwóch elementów: fonetycznego wskazującego na sposób wymowy i znaczeniowego. Daje to możliwość odgadnięcia znaczenia znaku na podstawie jego komponentów (kluczy).

Warto dodać, że w języku chińskim nie odnajdziemy alfabetu, a co za tym idzie znaki nie są jednakowo uszeregowane. Słowniki języka chińskiego najczęściej korzystają z uszeregowania metodą fonetyczną (odwołuje się ona do transkrypcji pinyin), natomiast mówi się także o uporządkowaniu według kluczy czy liczby kresek.

Warto zauważyć, że prawie każdy znak można podzielić na mniejsze elementy graficzno-znaczeniowe, co znacznie ułatwia ich zapamiętanie, np.:

明 (míng – jasny) = 日 (rì – słońce) + 月 (yuè – księżyc) (jasny, jak słońce i księżyc)

囚 (qiú – więzień/uwięzić) = 口 (kǒu-usta/krawędź/brzeg) + 人 (rén – człowiek) (człowiek zamknięty, otoczony, jak w więzieniu)

Tony w języku chińskim

Język chiński jest językiem tonalnym – występują w nim 4 tony i jeden neutralny. Co ciekawe przy wymowie należy zwrócić szczególną uwagę na wymowę i intonację, ponieważ zły ton może sprawić, że zdanie stanie się niezrozumiałe, a czasem nawet nieadekwatne do sytuacji. Dobrym tego przykładem jest wspomniane ren. Czytane w drugim tonie oznacza człowieka, natomiast jeśli przeczytamy go w tonie czwartym rèn, zmieni znaczenie na “wiedzieć, znać, rozpoznać”. Podobnie zachowuje się znak ma, czytany w tonie trzecim mǎ 马 będzie oznaczać konia, a w pierwszym mā 妈 – mamę.

Interpunkcja i ortografia w języku chińskim

Wspomniany wcześniej pinyin to oficjalna transkrypcja standardowego języka mandaryńskiego na alfabet łaciński. Stosowany jest głównie w zapisie nazw i nazwisk, choć występuje także w publikacjach prasowych, słownikach czy podręcznikach. A od 1979 roku dzięki Radzie Państwa ChRL można mówić o stosowaniu transkrypcji hanyu pinyin w publikacjach dyplomatycznych i tłumaczeniach na języki obce.

Jeśli mowa o interpunkcji to dzisiaj w piśmie stosuje się znaki interpunkcyjne takie jak: przecinek, kropka, znak zapytania czy wykrzyknik. Jednak w języku chińskim występują dwa rodzaje przecinków: inny przy wyliczeniach, inny przy podziale zdań. Ortografia w języku chińskim skupia się głównie na kształcie, liczbie i kolejności kresek w znaku. Prawidłowy znak powinien dać się wpisać w kwadrat. Ponadto, aby dobrze napisać znak chiński należy stosować się do trzech najważniejszych reguł: pisanie od lewej do prawej, z góry na dół, od środka do zewnątrz. Oczywiście tutaj także możemy znaleźć wiele wyjątków od reguły, jednak są to podstawy, które każdy, kto chce zacząć naukę, powinien opanować.

Język chiński – ciekawostki

1. Dla każdego, kto chce zacząć przygodę z chińskim ważną informacją będzie to, że język ten pozbawiony jest czasów gramatycznych. Stąd pojawia się pytanie, jak zaznaczyć czas? Odpowiedź jest prosta, wystarczy dodać słowa takie jak: wczoraj, wcześniej, dzisiaj, jutro czy później, a rozmówca od razu zorientuje się o co nam chodzi.
2. Jeśli kiedyś będziesz musiał podarować Chińczykowi prezent, pamiętaj, aby nigdy nie ofiarowywać zegarka, ponieważ zgodnie z chińską wymową „podarować zegarek – song zhong 送钟” może oznaczać także „uczestniczyć w pogrzebie – song zhong 送终”. Ze względu na fonetyczny charakter języka chińskiego, wiele innych, z pozoru niewinnych prezentów, również może zostać źle odebranych przez Chińczyków. Inne przykłady takich skojarzeń znajdziesz w poradniku o prezentach w Chinach.
3. Chińskie liczby mogą sprawiać problemy, ponieważ występuje tam oddzielne słowo na 10 tysięcy 万 (wan). Liczbę 100 000 w języku chińskim należy zapisać, jako 十万 (shiwan – 10×10000).
4. W języku mandaryńskim występuje dużo anglicyzmów. Dobrym przykładem jest czekolada – qiǎokèlì 巧克力, której wymowa pochodzi od angielskiego chocolate, czy hamburger – hànbǎo 汉堡.