Płatność to element procedury importowej, do którego należy podejść z odpowiednią ostrożnością. Obydwie strony ponoszą pewne ryzyko. Eksporter może obawiać się nieotrzymania zapłaty za wysłany towar, a importer – otrzymania towaru wadliwego lub wręcz jego niedostarczenia. Akredytywa bankowa to jedna z bezpieczniejszych form płatności, chroniąca interesy obydwu stron transakcji. W artykule wyjaśniamy, na czym polega akredytywa.
Czym jest akredytywa bankowa?
Akredytywa bankowa (Letter of Credit, L/C) to instrument finansowy polegający na pisemnym zobowiązaniu banku do wypłacenia beneficjentowi pewnej kwoty w określonym terminie, w zamian za dostarczenie przez beneficjenta odpowiednich dokumentów (stanowiących dowód prawidłowej realizacji zamówienia) do banku pośredniczącego. Najczęściej stosowana jest w transakcjach między nowymi partnerami, którzy nie mają jeszcze do siebie zaufania, oraz w handlu międzynarodowym.
Proces płatności za pomocą akredytywy wygląda w ten sposób, że zleceniodawca (importer) występuje do swojego banku o jej otwarcie i zabezpiecza środki na pokrycie płatności, potem następuje wysłanie towaru i wymiana dokumentów między stronami, a na koniec beneficjent (eksporter) otrzymuje od banku zapłatę. W ten sposób ogranicza się m.in. ryzyko niewypłacalności klienta.

Strony akredytywy
W transakcji akredytywy biorą udział cztery podmioty:
- Zleceniodawca (importer) – występuje do swojego banku o otwarcie akredytywy, zapewnia pokrycie środków należnych beneficjentowi i bankowi, ma prawo dochodzenia swoich praw w przypadku strat spowodowanych nieprawidłowościami ze strony banku.
- Bank importera – otwiera akredytywę na wniosek importera, dokonuje analizy dostarczonych dokumentów i wypłaca środki należne eksporterowi pod warunkiem terminowego spełnienia wymogów.
- Bank pośredniczący (eksportera) – może pełnić różne funkcje: informować eksportera o otwarciu na jego rzecz akredytywy, dodatkowo sprawdzać zgodność dokumentów z kontraktem przed wysłaniem ich do banku importera, występować w imieniu banku importera czy nawet przejąć obowiązki banku importera w zakresie wypłaty należności eksporterowi (w przypadku osobnej umowy między bankami).
- Beneficjent (eksporter) – sprzedaje importerowi dobra lub usługi, po złożeniu określonych w umowie akredytywy dokumentów i stwierdzeniu ich prawidłowości ma prawo zażądać wypłaty należności.
Etapy płatności
Akredytywa bankowa jest dość złożonym procesem płatniczym. Ma to gwarantować jak najmniejsze ryzyko transakcyjne. Cały proces obejmuje następujące czynności:
- Zawarcie kontraktu handlowego między importerem a eksporterem z przyjęciem akredytywy jako formy płatności;
- Złożenie wniosku o otwarcie akredytywy przez importera i zabezpieczenie środków na jej pokrycie;
- Zawiadomienie banku eksportera przez bank importera o otwarciu akredytywy;
- Weryfikacja autentyczności akredytywy przez bank eksportera i powiadomienie beneficjenta o jej otwarciu;
- Wysłanie towaru, skompletowanie i złożenie kompletu wymaganych dokumentów w banku przez eksportera;
- Wysłanie dokumentów przez bank eksportera do banku importera (po ewentualnym sprawdzeniu ich zawartości);
- Weryfikacja poprawności dokumentów przez bank importera i (w przypadku stwierdzenia ich prawidłowości) wysłanie należności do banku eksportera;
- Przekazanie zapłaty eksporterowi.
Akredytywa bankowa – specyfika
Akredytywa bankowa jest jedną z najbezpieczniejszych, ale też najbardziej kosztownych form płatności. Z tego względu znajduje zastosowanie przede wszystkim w transakcjach opiewających na duże kwoty (powyżej 30 tys. USD).
Szczególnie przydatna będzie w przypadku transakcji z partnerem, wobec którego mamy ograniczone zaufanie lub w którego kraju trudno jest dochodzić swoich praw w przypadku nieprawidłowości. Dobrze nadaje się więc do handlu z niektórymi chińskimi kontrahentami. Usługa jest oferowana przez wiele banków w Chinach. Zalecane jest skorzystanie z usług tych banków, które mają swoje oddziały w Polsce (Bank of China oraz Industrial and Commercial Bank of China).
Rola banków importera i eksportera jest kluczowa w procesie realizacji akredytywy, jednak należy pamiętać, że nie są one odpowiedzialne za stan dostarczonego towaru ani prawidłowość realizacji kontraktu handlowego. Pośredniczą jedynie w płatności i weryfikują zgodność dostarczonych przez eksportera dokumentów z umową.
Termin przedstawienia przez eksportera odpowiednich dokumentów jest jednocześnie terminem ważności akredytywy. Jeśli nie wywiąże się on terminowo ze zobowiązań, nie otrzyma wynagrodzenia. Istotną kwestią jest też zgodność nazewnictwa w umowie i przedłożonych dokumentach, w przeciwnym wypadku mogą one być odrzucone.

Rodzaje akredytyw
Akredytywy można dzielić według wielu kryteriów i dostosowywać ich rodzaj do indywidualnych potrzeb. Najważniejsze kategorie akredytyw to:
Ze względu na zobowiązania banku importera:
- odwołalna – bank zastrzega sobie prawo do odwołania lub zmiany zobowiązania;
- nieodwołalna – brak możliwości odwołania oraz zmiany zobowiązania bez zgody wszystkich stron akredytywy.
Ze względu na uprawnienia beneficjenta:
- przenośna – beneficjent ma prawo do przeniesienia uprawnień na rzecz innych osób;
- nieprzenośna – może być zrealizowana tylko przez jednego beneficjenta, chyba że wszystkie strony zgodzą się na zmianę.
Ze względu na rolę banku pośredniczącego:
- potwierdzona – bank eksportera przejmuje obowiązki związane z wypłaceniem należności beneficjentowi oraz chroni przed niewypłacalnością klienta;
- awizowana – rola banku pośredniczącego polega jedynie na przekazaniu informacji na temat otwarcia akredytywy i jej treści;
- negocjacyjna – bank pośredniczący ma prawo do zweryfikowania zgodności przedstawionych przez beneficjenta dokumentów z treścią kontraktu i wypłaca należność ze środków przekazanych przez bank importera.
Ze względu na sposób uiszczenia należności:
- gotówkowa (a’vista) – wypłata następuje natychmiast po okazaniu przez beneficjenta prawidłowych dokumentów;
- dyskontowa – bank importera wypłaca należność beneficjentowi ze środków, które są kredytem zaciągniętym przez zleceniodawcę;
- akceptacyjna – związana z odroczonym terminem płatności w postaci traty terminowej;
- gwarancyjna – eksporter kredytuje importera, natomiast bank importera występuje jako gwarant spłaty.
Zalety i wady akredytywy bankowej
Zalety ze strony eksportera:
- ograniczenie ryzyka braku lub opóźnienia zapłaty;
- ochrona przed odstąpieniem od umowy lub odmową przyjęcia towaru;
- natychmiastowe otrzymanie zapłaty od banku po zatwierdzeniu dokumentów;
- możliwość dyskontowania należności we wcześniejszym terminie;
- możliwość negocjowania warunków akredytywy.
Zalety ze strony importera:
- ograniczenie ryzyka niewysłania towaru (eksporter musi przedstawić dowód wysyłki, aby otrzymać należność);
- ograniczenie ryzyka jakościowego (przy umieszczeniu odpowiednich zapisów w umowie);
- możliwość negocjowania korzystnych warunków;
- zwiększenie gwarancji terminowej dostawy.
Wady:
- skomplikowana i czasochłonna procedura;
- wysokie koszty;
- brak odpowiedzialności eksportera za niewywiązanie się z umowy po upływie terminu ważności akredytywy (na przykład w przypadku złej jakości otrzymanego towaru).
Akredytywa bankowa – potrzebne dokumenty
Eksporter musi skompletować określone w umowie akredytywy dokumenty w odpowiednim terminie (biorąc pod uwagę czas ich weryfikacji przez bank). W przeciwnym wypadku nie otrzyma zapłaty należności. Najczęściej są to dokumenty potwierdzające wysyłkę towaru lub poświadczające jego jakość, na przykład:
- faktura handlowa;
- specyfikacja ładunku;
- list przewozowy;
- świadectwo pochodzenia;
- dokumenty potwierdzające stan i jakość towaru (certyfikaty, świadectwa);
- dokument ubezpieczeniowy.
Koszty obsługi transakcji
Akredytywa to płatna usługa oferowana przez banki. W związku z tym można spodziewać się prowizji i dodatkowych opłat, które różnią się w zależności od wybranego rodzaju akredytywy. Bezpieczeństwo ma swoją cenę – jest to najdroższa z międzynarodowych form płatniczych.
O kosztach obsługi transakcji decydują przede wszystkim:
- kwota zobowiązania;
- okres ważności akredytywy;
- ilość dokumentów podlegających ocenie.
Poza tym za prowadzenie konta akredytywy okresowo pobierana jest procentowa prowizja. Bank importera może też wymagać ustanowienia zabezpieczeń, których wartości osiągają nawet 100-110% wartości akredytywy. W związku z tym ta metoda płatności jest dość specyficzna i znajdzie zastosowanie tylko przy dużych transakcjach.
